ὁποῖον εἶναι ἀληθῶς καὶ κυρίως πα- hoc est, secundum rem ipsam præsρὼν, ἤγουν κατὰ τὸ πρᾶγμα, ὁ Ἰησοῦς to adest Iesu Christus. Hoc MysΧριστός. Τοῦτο τὸ μυστήριον ὑπερέ- terium inter reliqua omnia unum χει ὅλα τὰ ἄλλα, καὶ μᾶλλον τῶν præcipue eminet, atque plus ceteris ἄλλων ὠφελεῖ εἰς τὴν σωτηρίαν τὴν ad salutem consequendam nobis ἐδικήν μας. Ἐπειδὴ εἰς τὸ μυστήριον confert. Namque in eo gratiæ τοῦτο πᾶσα χάρις καὶ χρηστότης τοῦ benignitatisque Domini Iesu opes Κυρίου Ἰησοῦ φαινερώνεται εἰς τοὺς universæ fidelibus monstrantur exπιστοὺς καὶ παριστάνεται, καθὼς θέ- hibenturque, ut postea patebit. λει γίνῃ γνώριμον κατωτέρω.

Ἐρώτησις ρζ.

Τί πρέπει νὰ φυλάττεται εἰς τὸ μυστ τήριον τοῦτο ;

QUESTIO CVII.

Quid in hoc Mysterio observan

dum?

̓Απ. Πρῶτον τοῦτο τὸ μυστήριον RESP. Primum, quod hoc Mysοὐδένας ἄλλος ἠμπορεῖ νὰ τὸ κάμῃ, terium nemo homo, nisi legitime εἰς ὁποῖαν χρείαν καὶ ἂν τύχῃ, παρὰ creatus sacerdos, quantacunque urνὰ εἶναι ἱερεὺς νόμιμος. Δεύτερον gente necessitate, administrare posπρέπει, νὰ προμηθεύῃ, νὰ εἶναι θυσι- sit. Secundo providendum sacerαστήριον ἐκεῖ, ὁποῦ μέλλει νὰ ἱερουρ- doti, ut, quo loco sacrificium faeγήσῃ, ἢ ἀντιμίσιον, χωρὶς τοῦ ὁποίου turus est, altare aut tapes saltem καθ ̓ οὐδένα τρόπον ἠμπορεῖ νὰ προσ- mensalis consecratus ad manum φερῃ τὴν ἀναίμακτον θυσίαν. Τρίτον sit, absque quo nullo modo integπρέπει, νὰ προσέχῃ, νὰ εἶναι ἡ πρε- rum est, incruentum offere sacrifiπουμένη ὕλη, ἤγουν ἄρτος σίτινος cium. Tertio curabit, ut in promtu ἔνζημος, ὅσον δυνατὸν καθαρός, καὶ sit materia debita, sive panis ex οἶνος ἄμικτος ἀπὸ κάθε λογῆς ἄλλο frugibus confectus, fermentatus et ὑγρὸν, καὶ εἰλικρινὴς εἰς ἑαυτόν. Καὶ quantum potest purus; et vinum

εἰς τὴν προσκομιδὴν ἐγχεῖται καὶ ὕδωρ haud alio humore confusun in πρὸς πλήρωσιν τῆς Γραφῆς (Ἰωαν. seque purum et sincerum. Affunι'. λδ.) τῆς λεγούσης, ὅτι εἷς τῶν ditur in actu ipso et aqua (calida) στρατιωτῶν λόγχῃ τὴν πλευρὰν αὐ- implendæ Scripturæ, quæ dicit (Io. τοῦ ἔνυξε, καὶ εὐθὺς ἐξῆλθεν αἷμα καὶ xix. 34): quod quum unus quisὕδωρ. Τέταρτον πρέπει, νὰ ἔχῃ ὁ piam militum hasta latus Christi ἱερεὺς τοιαύτην γνώμην εἰς τὸν και- hausisset: sanguis continuo et aqua ρον, ὁποῦ ἁγιάζει τὰ δῶρα, πῶς αὐτὴ profluxerit. Quarto eo temporis

his nimirum verbis, ut rite hoc ipse perficiat mysterium, exoptans: De

ἡ οὐσία τοῦ ἄρτου καὶ ἡ οὐσία του articulo, quo sacra munera conseοἴνου μεταβάλλεται εἰς τὴν οὐσίαν crat sacerdos, ita omnino secum τοῦ ἀληθινοῦ σώματος καὶ αἵματος statuere debet, quod substantia ipsa τοῦ Χριστοῦ διὰ τῆς ἐνεργείας τοῦ panis et vini in substantiam veri ἁγίου Πνεύματος, οὗ τὴν ἐπίκλησιν corporis et sanguinis Christi opera κάμει τὴν ὥραν ἐκείνην, διανατεληὼς Spiritus Sancti immutetur, cujus τὸ μυστήριον τοῦτο, ἐπευχόμενος καὶ numen illo interim spatio implorat λέγων· Κατάπεμψον τὸ Πνεῦμά σου τὸ ἅγιον ἐφ' ἡμᾶς καὶ ἐπὶ τὰ προκείμενα δῶρα ταῦτα· καὶ ποίησον τὸν mitte o Deus de cœlo Spiritum μὲν ἄρτον τοῦτον τίμιον σῶμα τοῦ tuum Sanctum, super nos, et super Χριστοῦ σου, τὸ δὲ ἐν τῷ ποτηρίῳ proposita hæcce dona, et panem τούτῳ τίμιον αἷμα τοῦ Χριστοῦ σου, hunc efice pretiosum corpus Chrisμεταβαλὼν τῷ Πνεύματί σου τῷ ἁγίῳ. ti tui; idque, quod in calice hoc Μετὰ γὰρ τὰ ῥήματα ταῦτα ἡ μετου- inest, effice pretiosum sanguinem σίωσις παρευθὺς γίνεται, καὶ ἀλλήσει Christi tui, transformans ea per ὁ ἄρτος εἰς τὸ ἀληθινὸν σῶμα τοῦ Spiritum tuum Sanctum. Quippe Χριστοῦ, καὶ ὁ οἶνος εἰς τὸ ἀληθινὸν pronunciatis hisce verbis, confestim αἷμα. Απομένονται μόνον τὰ εἴδη Transsubstantiatio peragitur, mutaὁποῦ φαίνουνται, καὶ τοῦτο κατὰ τὴν turque panis in verum corpus ChrisΘείαν οἰκονομίαν. Πρῶτον μὲν, διὰ ti, vinum in verum ejusdem sanνὰ μὴν βλέπωμεν σῶμα Χριστοῦ, μὲ guinem; manentibus tantummodo νὰ τὸ πιστεύωμεν πῶς εἶναι, διὰ τὰ per divinam dispositionem specieλόγια ὁποῦ εἶπεν· τοῦτό ἐστι τὸ σῶμά bus, quæ visu percipiuntur. Pri μου, καὶ τοῦτό ἐστι τὸ αἷμά μου· πισ- mum ut ne ipsummet corpus Christi τεύοντες μᾶλλον εἰς τὰ λόγια καὶ δύ- oculis nostris cernamus, sed fide ναμιν ἐκείνου, παρὰ εἰς ταῖς ἐδικαῖς potius credamus, id ipsum esse, μας αἰσθήσεις. Τὸ ὁποῖον προξενεῖ propter Christi ipsius verba: Hoc μακαρισμὸν τῆς πίστεως μακάριοι est corpus meum; hoc est sanguis γὰρ (Ιωαν. κ'. κθ'.) οἱ μὴ ἰδόντες καὶ meus; plus videlicet fidei habentes πιστεύσαντες. Δεύτερον, διατὶ ἡ φύ- verbis et potentiæ illius quam nosσις ἡ ἀνθρωπίνη ἀποτρέπεται τὴν tris ipsorum sensibus. Quæ res ὠμὴν σαρκοφαγίαν, καὶ ἐπειδὴ ἔμελλε beatitudinis fidei nos compotes facit νὰ πέρνῃ τὴν ἕνωσιν τοῦ Χριστοῦ μὲ (Ιo. xx. 29): Nam beati illi, qui τὴν μετάληψιν τῆς σαρκὸς καὶ αἵματος credunt, etsi non viderunt. Secunτου, διὰ νὰ μὴν τὴν ἀποτρέπεται do, quoniam ab esu erudæ carnis

βδελυττόμενος ὁ ἄνθρωπος· ᾠκονό- humana abhorret natura, et tamen

in hoc mysterio per participationem carnis et sanguinis Christi arctissimam cum illo conjunctionem homo Christianus initurus erat. Ut ne

μησεν ἡ πρόνοια τοῦ Θεοῦ, καὶ δίδως τὴν σάρκα τὴν ἰδίαν καὶ τὸ αἷμά του εἰς βρῶσιν καὶ πόσιν τοῖς πιστοῖς, ὑποκάτω εἰς τὸ ἔνδυμα τοῦ ἄρτου καὶ τοῦ οἴνου. Περὶ τούτου ὁ Γρηγόριος igitur participationem istam idem Νύσσης καὶ ὁ ἱερὸς Δαμασκηνὸς εἰς abominaretur et respueret: familπλάτος διαλέγονται. Ἡ δὲ κοινωνία iari rem ratione divina temperavit τοῦ μυστηρίου τούτου πρέπει νὰ γίνε- providentia, propriamque carnem ται καὶ κατὰ τὰ δύο εἴδη τοῦ ἄρτου et sanguinem suum fidelibus in ciκαὶ τοῦ οἴνου, τόσον ἀπὸ τοὺς πνευ- bum potumque sub panis et vini inματικοὺς, ὅσον καὶ ἀπὸ τοὺς κοσμι- volueris tradidit. Qua de re fusiκούς· ἐπειδὴ ὁ Χριστὸς, δὲν ἐκβά- us uberiusque disserunt Gregorius ζωντας κἂν ἕνα, οὕτω προσέταξε Nyssenus et S. Damascenus. Cete(Ιωαν. ς'. νγ'.) λέγων· ἀμὴν ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἐὰν μὴ φάγητε τὴν σάρκα τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου και πίητε αύτοῦ τὸ αἷμα, οὐκ ἔχετε ζωὴν αἰώνιον ἐν ἑαυτοῖς. Ὁ τρώγων μου τὴν σάρκα καὶ πίνων μου τὸ μένει, κἀγὼ ἐν αὐτῷ. Διατὶ καὶ οἱ ἅγιοι Απόστολοι κατὰ τὸν τρόπον, ὅπου τὸ ἐπαραλάβασιν ἀπὸ τὸν Χριστὸν, οὕτω καὶ τὸ ἐπαραδίδασιν εἰς κοινωνίαν κοσμικῶν τε καὶ ἱερωμένων, καὶ εἰς τὰ δύο εἴδη καθὼς (ά. Κορ. meam edit et sanguinem meum ιά. κβ'.) γράφει πρὸς Κορινθίους ὁ bibit, is in me manet et ego in illo. Παῦλος ὁ ̓Απόστολος λέγων· ἐγὼ Quare ad eundem etiam modum γὰρ παρέλαβον ἀπὸ τοῦ Κυρίου, ὁ καὶ παρέδωκα ὑμῖν, ὅτι ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς ἐν τῇ νυκτὶ ᾧ παρεδίδοτο ἔλαβεν ἄρτον, καὶ εὐχαριστήσας ἔκλασε καὶ εἶπε· λάβετε, φάγετε, τοῦτό μου ἐστὶ τὸ σῶμα τὸ ὑπὲρ ὑμῶν κλώμενον· τοῦτο ποιεῖτε εἰς τὴν ἐμὴν Apostolus (1 Cor. xi. 22) : Namque ἀνάμνησιν. Ωσαύτως καὶ τὸ ποτή- ego a Domino accepi, quod et tra

αἷμα, ἐν ἐμοὶ

rum communio mysterii hujus secundum utramque speciem, panis videlicet et vini, tam ab ecclesiasticis quam secularibus hominibus omnino fieri debet. Ita enim Christus sine ulla cujusquam exclusione præcepit (Io. vi. 53): ‘Amen, amen, dico vobis, nisi manducaveritis carnem filii hominis et biberitis sanguinem illius, non habebitis vitam æternam in vobis. Qui carnem

prout a Christo acceperant, ita aliis hoc mysterium sancti Apostoli peragendum tradiderunt; æquali nimirum tum secularium tum religiosorum usu, et utraque specie. Quemadmodum Corinthiis scribit Paulus

ριον μετὰ τὸ δειπνῆσαι, λέγων· τοῦ- didi vobis: quod Dominus Iesus ea το τὸ ποτήριον ἡ καινὴ διαθήκη ἐσ- nocte, qua traditus est, accepit paτὶν ἐν τῷ ἐμῷ αἵματι· τοῦτο ποιεῖτε, nem, et actis gratiis fregit dixitque: ὁσάκις ἂν πίνητε, εἰς τὴν ἐμὴν ἀνάμ- accipite, edite. Hoc meum est corνησιν. Τὴν τιμὴν, ὅπου πρέπει νὰ pus, quod provobis frangitur. Hoc δίδης εἰς τὰ φρικτὰ ταῦτα μυστήρια, facite in mei recordationem. Similπρέπει νὰ εἶναι τοιαύτη, ὡς ἐκείνη, iter et poculum, postquam coenarὅπου δίδεται τοῦ ἰδίου Χριστοῦ ὡς erant, dicens: Hoc poculum Novum ἀνωτέρω εἴρηται)· ὥστε καθὼς δι' Testamentum est, in meo sanguine. ἐκεῖνον εἶπεν ὁ Πέτρος ἐκ στόματος Hoc facite, quotiescunque biberitis πάντων τῶν ̓Αποστόλων (Ματθ. ις'. in mei recordationem. Porro honor, ις'.)· σὺ εἶ ὁ Χριστὸς, ὁ υἱὸς τοῦ quem tremendis hisce Mysteriis exΘεοῦ, τοῦ ζῶντος· τέτοιας λογῆς hibere convenit, par illi similisque νὰ λέγωμεν καὶ ἡμεῖς, λατρεύοντες esse debet, qui Christo ipsi habetur καθ ̓ ἕνας· πιστεύω, Κύριε, καὶ ὁμο- (sicut supra dictum est. Quaest. λογῶ, ὅτι σὺ εἶ ἀληθῶς ὁ Χριστὸς, LVI.); ut quemadmodum de eo ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ, τοῦ ζῶντος, ὁ ἐλ- Petrus ore ac nomine reliquorum θὼν εἰς τὸν κόσμον ἁμαρτωλοὺς Apostolorum dixit (Matt. xvi. 16): σῶσαι, ὧν πρῶτος εἰμὶ ἐγώ. Ακόμι Tu es Christus filius Dei viventis; τὸ μυστήριον τοῦτο προσφέρεται - consimili et nos ratione quisque ilσία ὑπὲρ πάντων τῶν ὀρθοδόξων lum sancte venerantes dicamus: χριστιανῶν ζώντων τε καὶ κεκοιμη- 'Credo Domine ac confiteor, revera μένων ἐπ' ἐλπίδι ἀναστάσεως ζωής esse Christum filium Dei viventis, αἰωνίου· ἡ ὁποία θυσία δὲν θέλει qui in mundum venisti, ut salvos τελειώσειν ἕως τῆς τελευταίας κρίσε- faceres peccatores, quorum ego priως. Οἱ καρποὶ τοῦ μυστηρίου τούτου εἶναι τοῦτοι· πρῶτον ἡ ἀνάμνησις τοῦ ἀναμαρτήτου πάθους καὶ τοῦ θανάτου τοῦ Χριστοῦ· κατὰ τὸ (ά. Κορ. ιά. κέ.) εἰρημένον· ὁσάκις æternæ consopitis. Quod sacrificiγὰρ ἂν ἐσθίητε τὸν ἄρτον τοῦτον, um usque ad supremum orbis diem καὶ τὸ ποτήριον τοῦτο πίνητε, τὸν non intermittetur. Fructus hujus θάνατον τοῦ Κυρίου καταγγέλλετε, mysterii hi fere sunt. Primum reἄχρις οὗ ἂν ἔλθῃ. Τὸ δεύτερον κέρδος ὅπου μὲν δίδη εἶναι, διατὶ τὸ μυστήριον τοῦτο γίνεται ἱλασμὸς καὶ

mus sum. Offertur etiam sacrificii vicem hoc mysterium pro orthodoxis Christianis omnibus viventibus pariter et in spe resurrectionis vitæe

cordatio supplicii, quo ob nullam plane noxiam suam affectus fuit, et mortis Christi, quemadmodum dici

καλοσύνημα πρὸς τὸν Θεὸν διὰ τὰς | tur (1 Cor. xi. 26): Quotiescunque ἁμαρτίας ἡμῶν, εἴτε ζώντων εἴτε καὶ enim comederitis panem hunc et ἀποθαμένων· διὰ τοῦτο οὐδεμία τῶν biberitis hoc poculum, mortem ἁγιῶν λειτουργιῶν γίνεται, ὅπου νὰ Domini annunciabitis, donec veneμὴν γίνοιεν εἰς αὐτὴν ἱκεσίας καὶ rit. Secundum, quod affert comδεήσεις πρὸς τὸν Θεὸν ὑπὲρ τῶν modum, hoc est, quod hoe mysteriἡμετέρων ἁμαρτημάτων. Τὸ τρίτον um est propitiatio reconciliatioque διάφορον εἶναι, ὅπου ὅποιος Χρισ- apud Deum pro peccatis nostris, τιανὸς εὑρίσκεται παρὼν συχνᾷ εἰς sive viventium sive mortuorum ; τὴν θυσίαν ταύτην καὶ νὰ κοινωνᾷ unde nulla etiam sacrarum Liturgiτοῦ μυστηρίου τούτου, ἐλευθερώνεται arum celebratur, in qua non fant δι' αὐτοῦ ἀπὸ κάθα πειρασμὸν καὶ supplicationes deprecationesque ad κίνδυνον τοῦ διαβόλου διατὶ δὲν Deum pro peccatis nostris. Ter ἀποτολμᾷ ὁ ἐχθρὸς τῆς ψυχῆς, νὰ tium, quod Christianus quisque, qui βλάψῃ ἐκεῖνον, ὁποῦ ἠξεύρει πως crebro huic sacrificio interest de ἔχει τὸν Χριστὸν μένοντα ἐν αὐτῷ. eoque participat, per illud eximitur Ἡ ἑτοιμασία πρὸς τὴν μετάληψιν quibusvis tentationibus et objectis τῶν φρικτῶν μυστηρίων πρέπει νὰ a Diabolo periculis. Nihil enim γίνεται κατὰ τὴν τάξιν τῆς ἐκκλη- iste animæ nostræ hostis nocere illi σίας ἡμῶν τῆς ὀρθοδόξου ἤγουν audet, quem Christum in sese maμὲ καθαρὰν ἐξομολόγησιν, νηστείαν nentem habere animadvertit. Deni τε καὶ κατάνυξιν καὶ διαλλαγὴν τελείαν μὲ ὅλους, καὶ μὲ ἄλλα τούτοις ὅμοια.

que preparatio hominis ad tremenda hæcce mysteria percipienda secundum præscriptum ordinem orthodoxæ nostræ Ecclesiæ fieri debet. Nimirum per sinceram peccatorum confessionem, per jejunia cordisque compunctionem atque perfectam cum omnibus reconciliationem aliaque his consimilia.

δύο λογιῶν, ἄλλη πνευματικὴ καὶ est generum, alterum spirituale,

rium?

RESP. Sacerdotium, quod duum